ẢNH HƯỞNG ĐIÊU KHẮC, KIẾN TRÚC THÁP CHAMPA TRONG NGHỆ THUẬT TẠO HÌNH CHÙA PHẬT GIÁO VÙNG DUYÊN HẢI TỈNH GIA LAI, VIỆT NAM
Từ khóa:
chùa Phật giáo, kiến trúc tháp Champa, nghệ thuật tạo hình, văn hóa Champa, vùng duyên hải tỉnh Gia LaiTóm tắt
Vùng duyên hải của tỉnh Gia Lai là không gian giao thoa văn hóa đặc sắc, từ trung tâm tôn giáo – chính trị Vijaya của Champa (thế kỉ XI–XV) đến vùng phát triển Phật giáo Bắc tông sau thế kỉ XVII. Trong tiến trình ấy, chùa Phật giáo không chỉ là nơi thờ tự mà còn là biểu hiện của sự dung hợp giữa mĩ thuật Champa và tư tưởng thẩm mĩ Đại Việt. Nghiên cứu tiếp cận liên ngành, kết hợp phân tích hình thái, biểu tượng học và khảo sát điền dã tại các chùa Thập Tháp, Long Phước, Thiên Hưng và Nhạn Sơn để tìm hiểu ảnh hưởng điêu khắc, kiến trúc tháp Champa trong nghệ thuật tạo hình chùa Phật giáo vùng duyên hải của tỉnh Gia Lai. Kết quả cho thấy, về kiến trúc, các chùa kế thừa mô thức ‘phân tầng thiêng’, sử dụng gạch nung đỏ và sathạch đặc trưng Champa; về trang trí, họa tiết
sen, rồng, sóng nước kết hợp mô-típ xoắn ốc, dây leo, lá kề; về điêu khắc, tượng thờ mang thần thái thiền định Bắc tông nhưng giữ nét uyển chuyển, động cảm của nghệ thuật Champa. Kết quả này góp phần khẳng định sức mạnh dung hợp văn hóa: Phật giáo vùng duyên hải tỉnh Gia Lai vừa kế thừa, vừa tái nghĩa hóa di sản Champa, hình thành phong cách tạo hình đặc trưng và mở ra hướng bảo tồn – sáng tạo đương đại có trách nhiệm.
