THÁI ĐỘ DÂN GIAN VỚI VẤN ĐỀ THỂ DIỆN: NHÌN TỪ SỰ KHÁC BIỆT GIỮA TỤC NGỮ VÀ TRUYỆN CƯỜI

Tóm tắt

Bài viết hướng đến việc tìm hiểu thái độ dân gian về vấn đề thể diện qua kho tàng tục ngữ và truyện cười dân gian người Việt. Bằng
phương pháp nghiên cứu thi pháp, phương pháp so sánh và phương pháp quy nạp, bài viết cho thấy sự khác biệt ở mức gần như đối lập trong nội dung, sắc thái tư tưởng của hai thể loại văn học dân gian này đối với vấn đề thể diện. Đây là một hiện tượng hiếm gặp trong cách xử lí các chủ đề đạo đức của văn học dân gian. Tuy nhiên, khi tiếp cận hiện tượng dưới góc nhìn thi pháp học của Bakhtin, có thể thấy sự đối lập này không hoàn toàn phản ánh mâu thuẫn mang tính bản chất trong thái độ dân gian. Nó vừa xuất phát từ tính đa sắc thái của các hình thức văn học, vừa là kết quả của tư duy phức hợp cũng như những kinh nghiệm/tri thức đa dạng của tác giả dân gian về vấn đề thể diện. Với định đề thái độ dân gian cũng là thái độ truyền thống, bài viết còn cho thấy thái độ tuyệt đối hóa đề cao thể diện không phải là đặc điểm xuyên suốt trong tâm thức của người Việt truyền thống như nhiều tài liệu nghiên cứu nhận định.